| Dao Nga Hoàng là một trong 13 dân tộc bản địa cư trú lâu đời tại tỉnh Yên Bái. Ngoài tên gọi như trên, đồng bào còn có các tên gọi khác như Dao Quần Chẹt hay Dao Sơn Đầu, các tên gọi này được gọi theo các đặc điểm của trang phục và cách trang trí của đồng bào. Người Dao Nga Hoàng ở Yên Bái có nhiều hình thức lễ cưới như lễ cưới truyền thống, lễ cưới ở rể đời, lễ cưới gửi rể và lễ cưới kết hợp lễ “cấp sắc”. Trong đó lễ cưới truyền thống là phổ biến nhất.
Bước đầu tiên để chuẩn bị cho lễ cưới chính thức là nghi lễ So tuổi. Chuẩn bị cho lễ cưới, gia đình nhà trai sẽ sang nhà gái làm một lễ nhỏ để xin tuổi, sau đó họ sẽ nhờ thầy cúng xem tuổi giúp để so sánh tuổi của đôi bạn trẻ có hợp nhau không, lấy nhau có sống hạnh phúc không. Thách cưới là một tập quán có từ lâu đời trong lễ cưới truyền thống người Dao Nga Hoàng. Ngày trước, với quan niệm tiền của thách cưới là để nhà trai trả công chăm lo dưỡng dục cô dâu cho gia đình nhà gái, nên các gia đình họ gái thường muốn thách cưới thật cao. Ngày nay, thách cưới chỉ còn là một tập quán đẹp mang ý nghĩa nhân văn: gia đình nhà trai luôn nhớ tới công sinh thành của bố mẹ cô dâu, tiền thách cưới chỉ mang tính chất tượng trưng.
Người Dao Nga Hoàng không có lễ ăn hỏi mà tục bỏ ngõ được thay thế, đây là một nghi thức quan trọng trước khi diễn ra lễ cưới chính thức. Đến ngày đã định trước, nhà trai mang sang nhà gái một vuông vải chàm, bên trong là một đồng bạc trắng hoặc một chiếc vòng bạc để làm tin hay thay thế cho một lời hứa chắc chắn về lễ cưới sẽ được tiến hành sau đó.
Để tiến hành lễ cưới, hai bên gia đình phải có hai người đại diện thay mặt gia chủ tiến hành các nghi thức của lễ cưới, tổ chức và hướng dẫn cô dâu, chú rể, đó chính là ông mờ, bà mờ. Ông mờ, bà mờ của cả hai gia đình nhà trai và nhà gái đều phải là những người thông minh, hoạt bát, ứng khẩu nhanh nhẹn, phải uống được nhiều rượu và là người giỏi hát giao duyên, đối đáp trong lễ cưới.
Tiến trình lễ cưới truyền thống của người Dao Nga Hoàng rất độc đáo. Một lễ cúng tổ tiên được tổ chức ngay tại bàn thờ tổ tiên của gia chủ khi đoàn đón dâu chuẩn bị lên đường. Mọi người cầu xin tổ tiên phù hộ cho đoàn đón dâu đi may mắn và đón cô dâu về tới nhà trai được an toàn. Nét đặc sắc trong nghi thức đón dâu của đồng bào nơi đây là nghỉ dọc đường. Cho dù nhà trai chỉ cách nhà gái một quãng đường ngắn nhưng đoàn đón dâu vẫn phải nghỉ và ăn cơm, uống rượu dọc đường, thức ăn nhà trai đã chuẩn bị sẵn từ trước.
Tại nhà gái, lễ cúng cắt khẩu được diễn ra vào lúc nửa đêm. Đây là nghi thức thầy cúng thông báo với tổ tiên và các thần thánh, thổ công, thổ địa biết cô dâu từ nay đã đi lấy chồng, không còn thuộc “con ma” của nhà nữa. Các nghi thức của Iễ cưới được diễn ra tại nhà gái trong suốt cả đêm với nhiều hình thức sinh hoạt văn hoá, hát dân ca đối đáp giữa hai gia đình.
Cũng giống như các dân tộc khác, lễ cúng tổ tiên để nhập gia tiên không thể thiếu trong lễ cưới truyền thống của người Dao Nga Hoàng. Khi cô dâu về tới nhà trai, nghi thức cúng tổ tiên được thực hiện ngay tại bàn thờ tổ tiên của gia đình. Lễ Kết tơ hồng được thực hiện ngay sau lễ cúng tổ tiên. Nghi thức này là nghi thức chính của lễ cưới. Người Dao Nga Hoàng quan niệm phải tổ chức xong nghi thức này đôi vợ chồng sẽ được sống hạnh phúc với nhau trọn đời, bởi các phép kết tơ hồng đã gắn kết đôi bạn trẻ. Một đôi chiếu được trải ra trước bàn thờ tổ tiên, đôi vợ chồng trẻ được dắt đến qùy trước bàn thờ. Lần lượt các nghi thức của lễ Kết tơ hồng được thầy cúng tiến hành như nghi thức xua đuổi những sự xấu xa ra xa đôi vợ chồng trẻ, tiếp theo là nghi thức làm bùa yêu để hai người được bên nhau mãi mãi theo quan niệm từ lâu đời của người Dao Nga Hoàng. Ngay sau bùa yêu làm bùa yểm, thầy cúng yểm cho đôi vợ chồng trẻ luôn luôn khoẻ mạnh và được bảo vệ bởi các thần thánh. Kết thúc là lễ lạy của cô dâu và chú rể. Chú rể phải lạy đủ 12 lần trước bàn thờ tổ tiên cùng với cô dâu là kết thúc nghi thức Kết tơ hồng theo tập quán truyền thống.
Lễ cưới truyền thống của người Dao Nga Hoàng ở Yên Bái là một nét đẹp văn hóa cần được bảo tồn ,phát huy.
Nguyễn Mạnh Hùng |
DB điện thoại nội bộ
Thư viện điện tử